HAUT

In 2016 won een team van Lingotto, Team V en Arup de tender van gemeente Amsterdam voor een woontoren als sluitstuk van het Amstelkwartier. Op de puntvormige kavel moest een iconisch en duurzaam gebouw komen. Naast energiebesparende maatregelen en gebruik van zonnepanelen - zowel op het dak als in de gevel - is bijzondere aandacht besteed aan milieubewust materiaalgebruik. De 73 meter hoge toren is vrijwel volledig geconstrueerd met hout, wat voor deze hoogte uniek is. De vloeren en wanden van kruislaminaathout zijn gestapeld op een betonnen basement rond een betonnen kern die zorgt voor constructieve stijfheid. De gevel van driedubbel glas is als een stolp eroverheen geplaatst. De 21 verdiepingsvloeren zijn voorzien van prefab betonnen randen, en in de gevels zijn uitsnedes gemaakt en balkons die naar buiten springen. Elk appartement is op die manier duidelijk ‘afleesbaar’ in de gevel. De jury vindt HAUT op veel fronten geslaagd, en noemt het project vernieuwend door de combinatie van materiaalgebruik, woonbeleving en expressie in de stad. Als baken biedt het gebouw vanuit verschillende hoeken steeds een ander gevelbeeld, met daarachter een grote variatie aan appartementen. De toren is fors, maar oogt met zijn scherp gesneden punt en verspringende balkons elegant, en heeft een menselijke maat. Het hout geeft sfeer aan de woningen, maar is niet dogmatisch ingezet; HAUT bewijst dat houtbouw er niet per se houtachtig hoeft uit te zien – je er architectonisch alle kanten mee op kunt. Positief vindt de jury ook dat het bouwteam kennis deelt met vakgenoten. Daar tegenover staat dat de appartementen fors geprijsd zijn, en HAUT daarmee niet een uitgesproken toegankelijk gebouw is geworden. Maar wel een gebouw waar het bijzonder prettig wonen is.

Voor de bewoners van HAUT geven de houten plafonds een warme en bijzondere sfeer in de woningen met veel glas in de gevel. En een groot voordeel van houtconstructie is ook dat het een hoog niveau van aanpassing mogelijk maakt om op maat gemaakte ‘haute architecture’ te maken. CLT-panelen zijn gemakkelijk aan te passen en boden eerste kopers een keuze in de grootte van hun appartement, het aantal verdiepingen, de lay-out en de plaatsing van dubbele hoogtes, loggia's en balkons. In tegenstelling tot de meeste houten gebouwen zijn alleen de binnenmuren van HAUT dragend, waardoor grote kamerhoge ramen in de gevel mogelijk zijn. Het onregelmatige patroon van balkons en de uitgesproken, dubbele hoge ruimtes met uitzicht op de Amstel maken de architectuur van HAUT opvallend onderscheidend. Veel van de specifieke uitdagingen vroegen om innovatieve oplossingen. Architect Do Janne Vermeulen (Team V): “Je wilt als koper van een appartement zeker weten dat je woning niet beweegt, kraakt of dat je de buren straks hoort lopen.” Het voorkomen van geluidsoverlast kon bestreden worden door op de houten vloeren een laagje beton aan te brengen. Dit hielp meteen mee de stabiliteit van HAUT te vergroten. Wat veel mensen niet weten is dat CLT een aanzienlijke brandvertragende werking heeft. Als het in aanraking komt met vuur begint het in eerste instantie te branden. Echter al snel verkoolt de eerste houtlaag, waarmee de zuurstoftoevoer naar de volgende laag wordt afgesloten. De brandwering van een CLT-wand of -plafond kan wel oplopen tot zestig minuten. Dat nam niet weg dat brandgevaar bij het ontwerpen van HAUT hoog op de agenda stond. De houten wanden zijn extra beschermd met brandwerende gipsplaten. Achter de platen konden de leidingen voor elektra en water worden weggewerkt. Ook dragen ze bij aan de geluidsisolatie van de woningen. Om het risico op brand te verminderen en om de temperaturen bij een eventuele brand beheersbaar te houden is een sprinklerinstallatie geplaatst. Architect Do Janne Vermeulen: “Het was volgens de brandvoorschriften en de berekeningen in eerste instantie niet nodig, maar het geeft natuurlijk wel rust. In de beleving van de meeste mensen biedt een sprinkler een enorm veilig gevoel, want het dooft het mogelijke vuur ter plekke."

Het kavel van HAUT aan de Amstel ging bij de verkoop niet zonder meer naar de hoogste bieder. De gemeente Amsterdam wilde voor dit perceel specifiek een ambitieus gebouw dat zou scoren zowel op architectonische kwaliteit als op duurzaamheid. Het geselecteerde plan is één van de hoogste houten gebouwen ter wereld. Het innovatieve project draagt eraan bij om hout als constructief bouwmateriaal wereldwijd opnieuw op de kaart te zetten. De draagstructuur van HAUT is gemaakt van kruislaaghout (cross-laminated timber, CLT). De panelen worden off-site geprefabriceerd, wat leidt tot een afvalarme productie en een snelle en schone montage ter plaatse. Er is geen standaard regelgeving voor hoogbouw in hout. Het ontwerpteam stak daarom extra tijd en aandacht in technische innovatie en veiligheid. De vloeren en wanden zijn van hout, maar een volledig houten constructie is in waterrijk en winderig Amsterdam niet mogelijk. Daarom zijn de fundering, kelder en liftkern uitgevoerd in beton. De woontoren aan de Amstel is met 21 verdiepingen en 73 meter hoogte de hoogste houten woontoren van Nederland. Team HAUT - Lingotto, Team V Architectuur, Arup, J.P. van Eesteren - heeft stedelijke allure toegevoegd aan een zowel technisch als stedenbouwkundig moeilijke locatie. De driehoekige locatie, die grenst aan het spoor, een drukke weg en ondergrondse belangrijke bekabeling, was niet gemakkelijk. De appartementen hebben een panoramische uitzicht over de omgeving en een nette houten afwerking van de woningen en trappenhuizen. De inpassing van bijna onzichtbare pv-panelen in de gevel is van hoge kwaliteit. Voor de realisatie van HAUT heeft team HAUT op het gebied van hybride houtbouw veel innovatie in materialen en producten toegepast. Daarmee behoort Nederland wereldwijd bij de koplopers in het realiseren van hoogbouw met een hybride houtstructuur.