Het Gelders Huis

Met de renovatie en uitbreiding van het Huis der Provincie, een gesamtkunstwerk in de traditie van de Delftse School, heeft Arnhem meer gekregen dan een monumentaal gebouwensemble: een verbeterd stuk stad. Waar voorheen een parkeerplaats met een kleine opgang was, is nu een verhoogd plein aan de – autovrije – Markt gemaakt, dat tussen de oud- en nieuwbouw doorloopt tot aan de achtergelegen rivier, en een grootse entrée vormt. Het gevelritme en de kenmerkende beeldtaal van het rijksmonument (1955, architecten J.J.M. Vegter en H. Brouwer) zijn in een eigentijdse vertaling voortgezet in het ontwerp voor het nieuwe kantoorgedeelte. Oud en nieuw zijn verbonden door het verhoogde plein, en een viertal spectaculaire, spiegelglazen luchtbruggen, die de nieuwe route vanaf de Markt naar de Rijn markeren. Een tweede passage, door de nieuwbouw, sluit aan op de oost-west route door het centrum. Dit project zit vol goede keuzes, vindt de jury, van het lichtgewicht luchtkussendak dat over het binnenhof is gespannen en het messcherp gedetailleerde blauwstalen receptiemeubel dat daarin is geplaatst, tot het idee om het zandlopermotief uit het monument als ornament overal terug te laten keren in de nieuwbouw. De ingetogen nieuwbouw combineert mooi met de virtuoze architectuur van het monument. De oudbouw blijft het formele ontvangstgebouw, in de nieuwbouw is een open kantoorlandschap gemaakt, dat door het overvloedige daglicht en kleurige tapijt – geïnspireerd op de oude wandkleden – voelt als een atelier. Het Gelders Huis is een voorbeeld van hoe je, voortbouwend op, en lerend van het bestaande, tot iets nieuws kunt komen dat gelijkwaardig aan, of in balans met het oude is. Daarom kroont de jury dit gebouw tot categoriewinnaar, en Gebouw van het Jaar.

Uitgangspunt van het ontwerp van Het Gelders Huis is om ontmoetingen tussen medewerkers en bezoekers en medewerkers onderling te stimuleren. Dat gebeurt allereerst in ontvangsthal op de overkapte binnenplaats. Iedereen komt binnen via dezelfde entree en wordt ontvangen in deze grote, lichte ruimte. Ook het gebied rond de binnenplaats, zowel op begane grond als de eerste verdieping, is publiek toegankelijk. Direct aan de binnenplaats ligt de voormalige ontvangsthal die is ingericht met diverse zitgelegenheden. De ontvangsthal en de aangrenzende ontmoetingsruimte met koffiebar worden onder medewerkers erg gewaardeerd en worden intensief gebruikt voor informeel overleg en als aanlandplek. Het is een ideale plek voor ontmoetingen tussen medewerkers en bezoekers aan de erboven gelegen Raadszaal of vergaderruimtes. Een monumentale trap leidt vanuit de voormalige ontvangsthal naar de Zuidgalerij. Deze publiek toegankelijke ruimte dient als uitloop voor de Raadszaal en biedt met een enorm venster een prachtig uitzicht over de Rijn. Op zowel de Zuidgalerij als de Noordgalerij worden regelmatig borrels en tentoonstellingen georganiseerd. De galerijen, de vergaderzalen en de binnenplaats zijn te huren door bijvoorbeeld lokale instellingen en bedrijven, wat bijzondere kruisbestuivingen met zich meebrengt. Zo is de overkapte binnenplaats onder meer gebruikt voor een modeshow van de Artez Hogeschool. Ook de open werkomgeving, ontworpen door OTH architecten, stimuleert samenwerken en ontmoeten. Op elke verdieping zijn diverse ontmoetingspunten ingericht en de verbindingsbruggen tussen het nieuwbouw en het monument zorgen ervoor dat het werklandschap vloeiend in elkaar overloopt. Op de tweede verdieping is de verbindingsbrug van 7,5 meter breed zelfs ingericht met werkplekken. Bijzonder is de ‘langste werktafel’ op de derde verdieping van het monument. De tafel ligt helemaal rondom de binnenplaats en biedt een unieke werkplek met uitzicht op de ontvangsthal en de spectaculaire kapconstructie. In de nieuwbouw zorgen een atrium met trappen en een patio voor interactie tussen de verschillende verdiepingen en afdelingen. Dwars door de nieuwbouw loopt een publieke wandelroute. Deze voert door de met glas omringde patio, van waar voetgangers zicht hebben op de werkomgeving. Deze transparantie is volledig in lijn met de wens van de Provincie om de zichtbaarheid en benaderbaarheid van de organisatie te vergroten en de interactie tussen Provincie en Arnhem te stimuleren

Het Gelders Huis in Arnhem omvat de renovatie van het Huis der Provincie en de Sabelpoort (beide Rijksmonumenten) en de realisatie van een nieuw gebouw ernaast. Het Huis der Provincie (HdP) dateert uit 1954. Architect Jo Vegter wist in de schaarste na de oorlog met eenvoudige materialen als baksteen een bijzonder hoog detailniveau te bereiken. Interieur en exterieur zijn als één geheel ontworpen. Dit gesamtkunstwerk-principe vormde een inspiratiebron voor het ontwerp van Het Gelders Huis. Beeldbepalende elementen en motieven uit het monument zijn vertaald naar de 21ste eeuw. Zo is het rasterpatroon van de nieuwbouwgevel gebaseerd op de zijgevels van het HdP. Ook het karakteristieke ‘zandlopermotief’, dat in het monument veel voorkomt, is in de nieuwbouw terug te vinden. Het Gelders Huis brengt de fijnmazigheid terug in het Bestuurskwartier. Het gebied heeft een grove structuur met grote bouwblokken, typisch voor de wederopbouwperiode. Nieuwe looproutes, waarvan één dwars door de nieuwbouw, herstellen de verbinding tussen de binnenstad en de Rijn. Vier spiegelende luchtbruggen van glanzend aluminium verbinden het HdP met de nieuwbouw. Het rasterpatroon van beide gevels wordt gereflecteerd in een intrigerend lijnenspel; de grens tussen gebouw en brug vervaagt. De bruggen zorgen ervoor dat het gebouwensemble functioneert als één geheel, terwijl de doorgang tussen Markt naar Rijn behouden blijft. Een verhoogd maaiveld rond de gebouwen overbrugt de hoogteverschillen en verbetert het contact tussen binnen en buiten. Mede hierdoor is de ruimtelijke kwaliteit rond Het Gelders Huis aanzienlijk verbeterd. Bijzonder aan het project is de overkapte binnenplaats van het HdP. Deze voormalige buitenruimte fungeert nu als centrale ontvangsthal en ontmoetingsruimte voor bezoekers én medewerkers. De ruimte is overkapt met een innovatief dak van kunststof (ETFE) luchtkussens, gedragen door een lichtgewicht constructie van staven en kabels. Deze constructie zorgt ervoor dat het monument niet wordt aangetast, terwijl de oorspronkelijke ervaring van een buitenruimte behouden blijft. Midden in de nieuwe ontvangsthal staat een opvallend trapelement van blauwstaal, dat fungeert als informatiebalie, zitgelegenheid en boombak in één. Het blauwstaal keert op meerdere plekken in het complex terug, o.a. in de trappen in de nieuwbouw en aan de binnenkant van de verbindingsbruggen. Het vormt een eigentijdse toevoeging aan het gesamtkunstwerk.