Huis van de gemeente Voorst

De nieuwe gevel is van kalkhennep, het betonnen casco, plafondlatten en bakstenen werden hergebruikt, en de kuil die achterbleef op de plek van de oude raadszaal wordt gebruikt voor de opvang van regenwater. Het Huis van de gemeente Voorst is een toonbeeld van duurzaamheid; de missie die de gemeenteraad zichzelf in 2018 stelde met het raadsbesluit om het gemeentehuis (1982, architecten Van den Broek en Bakema) te renoveren. Bureau Broekbakema werd gevraagd om een studie te doen naar de verbouwingsmogelijkheden, bureau De Twee Snoeken maakte het renovatieontwerp waarbij – met hout - is voortgebouwd op de repeterende betonstructuur. Door de nieuwe raadszaal op het voormalige voorplein te bouwen, kreeg het gebouw de vorm van een rechthoek, die is omkleed met kalkhennep dat tegelijk isoleert. De installatietechniek is weggewerkt tussen de oud- en nieuwbouw, energie voor koelen en verwarmen wordt opgewekt in een daartoe aangelegde ijskelder, elektriciteit via zonnepanelen op het (atrium)dak. Het houten atrium met aansluitend het café, is ingericht met veel planten, en vormt de sfeervolle ‘huiskamer’ van de gemeente. ‘Ik zou hier best burgemeester willen zijn’, reageert een jurylid. Het gebouw is van binnen indrukwekkend maar voelt ook behaaglijk, met lichte, veelal open werkplekken, en biedt rondom fraai uitzicht op de groene omgeving. Het publieke interieur oogt uitnodigend, en burgers lopen er makkelijker binnen. Het gevelontwerp vindt de jury minder geslaagd; de compositie mist het raffinement dat de jury in het interieur ziet, en oogt wat schools. Op het gebied van duurzaamheid klopt alles, waarbij de jury vooral de durf prijst om het experiment met kalkhennep aan te gaan. Een beloftevol experiment, en een belangrijke stap in de transitie naar biobased bouwen.

Het Huis van de gemeente Voorst is een stimulerende omgeving voor zowel de bezoekers als medewerkers en geheel voor hen op maat gemaakt. Een aansprekende werk- en verblijfsomgeving met een uitstraling die past bij de bescheiden, maar zelfbewuste gemeenschap. De uitstraling van het gebouw is dan ook bijzonder, innovatief en duurzaam, maar niet schreeuwerig en over the top. Met de grootste kalkhennepgevel van Nederland realiseerden we niet alleen een doorbraak op het gebied van biobased bouwen. Ook zorgt het materiaal door de vochtregulerende eigenschappen voor een prettige en gezonde werkomgeving. Doordat het materiaal een faseovergang heeft, is er daarnaast voor behaaglijkheid minder warmte- of koudetoevoer nodig. Ook het interieur heeft een groen en duurzaam karakter. Groen heeft een bewezen positief effect op welzijn en werkprestaties. Door de toevoeging van planten, moswanden en zelfs bomen is er bovendien overal uitzicht op natuur. De typen beplanting en de composities ervan zijn geïnspireerd op de natuurlandschappen in de gemeente. Het gemeentehuis opent zich richting de groene noordoostzijde van het landgoed, waar grote raampartijen zorgen voor een prachtig uitzicht. Onder meer door het ontwerpen van grote openingen richting de noordoostzijde en juist een meer gesloten zuidwestzijde is rekening gehouden met hittestress en daglicht. Ook werken de zonnecellen in het atrium als zonwering. Voor verwarmen en koeling zijn klimaatplafonds toegepast. Daarnaast kunnen alle ramen worden geopend. In de eerste zomer bleek het thermisch comfort uitstekend, waardoor er minder werd thuisgewerkt. Voor akoestisch comfort zijn alle plafonds afgewerkt met geluidsabsorberend spuitpleister. Door de raadzaal aan de straatzijde te positioneren, wordt de democratie voor iedereen zichtbaar en hebben raadsleden tijdens vergaderingen altijd zicht op het dorp. Dit werkt stimulerend bij het uitoefenen van deze publieke functie. In nauw overleg met de gemeente is onderzocht hoe het activiteit gerelateerd werken, dat werd omgezet naar hybride werken, een plek kon krijgen. Ook hebben we met de gemeente een nieuw dienstverleningsconcept ontwikkeld, met een diversiteit aan flexibele open, halfopen en gesloten spreekplekken. In het publieksgebied worden verschillende typen gesprekken gevoerd en op basis van de aard van een gesprek kan er een bijpassende spreekplek worden gekozen. Naast efficiënt ruimtegebruik geeft het privacy aan inwoners en voorkomt het daarmee stigmatisering.

De realisatie van het Huis van de gemeente Voorst is een voorbeeldproject op het gebied van duurzaamheid. Omdat het oude gebouw een goede constructieve betonstructuur had, is dit casco hergebruikt; het meest duurzaam en circulair bouwen is namelijk níet bouwen. Afgezien van het betonnen casco is het gehele gebouw circulair gesloopt. Daarvoor is voorafgaand aan de sloop een bouwstoffeninventarisatie gedaan, op basis waarvan materialen zijn hergebruikt. Bijzonder aan het gebouw is dat het met een EPC van -0,178 meer energie levert dan het vraagt. Hiervoor zijn verschillende maatregelen genomen. Zo heeft het energiezuinige, gasloze installaties, een dak vol zonnepanelen, een transparante gevel aan de noordoostzijde en een meer gesloten gevel aan de zonzijde. Koeling, verwarming en ventilatie wordt automatisch uitschakelt op het moment dat er een raam opent. Warmte- en koude-opwekking gebeurt middels een ijsbuffer. Met dit bijzonder innovatieve systeem wordt in de zomer overtollige warmte opgeslagen in een grote, ondergrondse bak met water. Met de kalkhennepgevel hebben we een landelijke primeur; dit biobased bouwmateriaal is in Nederland namelijk nog niet eerder op deze schaal toegepast. Voor de samenstelling van de kalkhennep is er in Groningen 13 hectare aan hennep geplant en na vier maanden geoogst. Vervolgens is het hennephout gemengd met kalk en water, waarna het in een bekisting is gestort. Tijdens de groeiperiode neemt één hectare hennephout 15 ton CO2 op uit de atmosfeer. In totaal ligt er daardoor 195 ton aan CO2 opgeslagen in de gevel. Door het te voorzien van een semitransparante keimafwerking blijft de gemarmerde textuur prachtig zichtbaar, maar raakt de kalkhennep niet beschadigd door UV-straling en ongunstige weersomstandigheden. De kalkhennepgevel past prachtig op de locatie, is duurzaam, circulair én vormt een nieuwe stap in biobased bouwen. De 38 cm dikke gevel heeft een sterk isolerende werking. Daardoor hoefde er geen isolatiemateriaal te worden toegepast. Kalkhennep onderscheidt zich hierin dan ook van de meeste bouwmaterialen, die veel energie vragen tijdens hun productieproces én nog een extra isolatielaag nodig hebben. Een laag die meestal afkomstig is uit een energieslurpend proces. Het lichte materiaal geeft de draagconstructie een gelijkmatig omhulsel dat wordt gekenmerkt door een naadloze, winddichte schil, met een optimale kier- en luchtdichting. Zo heeft dit bijzondere gebouw de torenhoge ambities van de gemeente overtroffen.