Rotterdam Centraal

Het is een Spoorkathedraal, maar ook gewoon Station Kapsalon. Het is een gebouw met internationale allure, en toch zo Rotterdams. Het beeld – de roestvrijstalen punt die brutaal de stad in steekt – is krachtig en stoer, het plein groots. Tegelijk kent de stationshal een menselijke maat, heeft het houten interieur iets aaibaars; het is een plek waar je je op je gemak voelt. Rotterdam Centraal heeft het allemaal in zich. De jury is diep onder de indruk van de wijze waarop Team CS met een groot gebaar een veelvoud aan ruimtelijke vraagstukken heeft weten op te lossen. Door de overkapping van de stationshal door te trekken tot de ingang van de metro, is niet alleen een logische verbinding tussen boven- en ondergronds openbaar vervoer gecreëerd, en tussen de voor- en achterzijde van het station, maar ook een grandioze entrée naar de stad. De hal biedt in een klap overzicht, met twee zij-ingangen richting de bussen, een royale passage richting de sporen en een aansluiting op de ondergrondse fietsenstalling. Maar het is ook een publiek interieur, waar winkels en horeca op smaakvolle wijze zijn ingepast, en met tal van plekken waar reizigers kunnen neerstrijken. Rotterdam Centraal is een moderne ‘overstapmachine’, maar ook een stuk stad dat beladen is met emoties. Door de klok, de belettering en ornamenten uit het gesloopte wederopbouw-station van architect Van Ravensteijn op te nemen in het nieuwe gebouw, zijn de ontwerpers erin geslaagd om de herinnering aan het oude station en de geschiedenis van de plek voort te laten leven – spielen roulette strategien online. Daaraan hebben zij nieuwe elementen toegevoegd, zoals de markante stalen kolommen en de glazen perronoverkappingen met zonnecellen, waardoor het zonlicht gefilterd binnenvalt. In zijn eenvoud vindt de jury het materiaalgebruik – staal, hout en glas -bijzonder doeltreffend. Het vernuft schuilt in details als de doorzichten vanuit de passage naar de perrons, en de lichtstraten, die via spiegels het daglicht in de hal brengen. De jury heeft gezocht naar zaken waar iets op aan te merken viel; ze vond ze niet. Rotterdam Centraal is in elk opzicht een fantastisch gebouw, dat klinkt als een klok: het Beste Gebouw van 2015.

Naast de toekomstgerichtheid is het nieuwe Rotterdam CS een project over cultuurhistorische gelaagdheid en stedenbouwkundige samenhang gaat. Van cruciaal belang voor de kwaliteit van het station is de keuze voor een manier waarop het openbaarvervoersknooppunt op deze plek een eenvoudige horizontale organisatie heeft gekregen, waarin de vervoerstypen naast elkaar zijn gerangschikt. Daarmee ontstaat een structuur die uitwaaiert naar alle zijden en die op een vanzelfsprekende manier overzicht biedt. Bij stationsgebouwen gaat het om transfer, dit is bij Rotterdam CS is het goed gelukt met alle ruimte, openheid en duidelijkheid. Een andere cruciale keuze is de situering van commerciële functies. Op aandringen van Team CS werden deze verplaatst van de hal naar de onderdoorgang. Dit leverde de onbetaalbare magistrale, open ruimte op van de ontvangsthal, die hierdoor een grotere leefbaarheid genoot. Deze wordt ervaren als een warme huiskamer, een welkomstgebaar van de stad met een overvloedige gastvrijheid. De voormalige tunnel voor voetgangers en fietsers is gebleven en biedt een veel gebruikte verbinding tussen het stadscentrum en de noordelijke wijken. De sculpturen van het oude station van Van Ravesteyn zijn teruggeplaatst en bieden de inspiratie voor decoraties op de betonnen banden in de stationshal. En ook de blauwe neonletters en klok van het oude station zijn gehandhaafd. Al die details die in ons onderbewustzijn zaten van het station in de oude glorie zijn terug. Andere eigenschappen die in je mental map gaan zitten zijn de daklichten van de stationshal, zoals het zonlicht dat naar binnen knalt als in het Grand Central in New York, die vangen de stralen van de zon op en weerkaatsen op het lichte roosgrijzige graniet in de stationshal met een Rembrandtesk effect van belichting. Door deze eigenschappen is het station met deze cultuurhistorische gelaagdheid in zijn DNA in de stad geïncorporeerd. Rotterdam heeft hiermee een centraal station met internationale allure gerealiseerd dat ook verder in het onderbewustzijn van de Rotterdammers doordringt en tot de identiteit van de stad gaat horen. De reacties vanuit reizigers en publiek zijn louter positief. De Rotterdammers hebben het station omarmd. Deze identiteits- en icoonwaarde wordt omarmd door zowel de professionals als het publiek met bekroningen van onder andere de Rotterdam Architectuurprijs, de Gouden Feniks Award van Gebiedsontwikkeling en vele anderen.

Rotterdam Centraal is onderdeel van het Europese netwerk van hogesnelheidslijnen en een knooppunt in de stad. Deze dubbele verbinding, met de stad en met Europa, geeft een bijzondere dimensie aan het station en het stationsgebied. In Rotterdam Centraal komt de Europese reiziger Nederland binnen, en andersom stappen Nederlandse reizigers Europa in. Het oude station van Sybold van Ravesteyn, dat bestond uit een voorgebouw, een tunnel en open perrons met elk een eigen overkapping, voldeed in omvang, opzet en allure niet aan de huidige eisen. Om die reden moest er een nieuw station komen, dat is ontworpen als eenheid: de stationshal loopt door van het Proveniersplein aan de noordzijde tot het Stationsplein aan de zuidzijde. De 250 meter brede perronoverkapping vormt aldus een geheel met de transferhal en de reizigerspassage. Dat leidt ertoe dat treinreizigers bij aankomst het gevoel hebben een gebouw binnen te rijden. Het grote verschil in karakter van de gebieden ten noorden en ten zuiden van het station is een van de kwaliteiten van deze locatie. Aan de noordkant ligt een woonbuurt, de zuidzijde vormt onderdeel van het centrum van de stad. In opzet van het stationsgebouw en de omgeving daarvan zijn de verschillen in sfeer geaccentueerd. Aan de noordzijde is het station een transparante hal, die past bij het karakter van de laatnegentiende-eeuwse Provenierswijk. Grote uitbreidingen zijn hier vermeden en de bestaande groenstructuur is verbeterd. De nieuwe spooroverkapping toont zich hier bescheiden en transparant. Aan de centrumzijde toont het station zich in haar nieuwe allure, passend bij de dimensies van het Groot Handelsgebouw en de hoogbouw aan het Weena. Het stedelijke aspect van Rotterdam wordt hier versterkt met een grootstedelijke stationsarchitectuur, waarbij het gebouw en het nieuwe Stationsplein in elkaar overvloeien. De spooroverkapping vouwt zich hier samen tot een uitnodigende en zeer ruime stationshal. Door het verplaatsen van de tram naar de oostzijde van het plein, is een openbare ruimte ontstaan die een volwaardige en niet door kruisend verkeer gehinderde entree tot de stad biedt voor de aankomende reizigers. De indrukwekkende schaal van het nieuwe station wordt verzacht door de keuze voor houten bekleding van het gigantische dak. Het nieuwe Rotterdam Centraal station is een prettige, open en heldere openbaar vervoersterminal die tevens fungeert als ontmoetingsplek.