Belangrijke rol architecten bij het ontwerpen van klimaatadaptieve gebouwen en omgevingen

Maar waar is die ruimte in een druk stedelijk programma? Thema’s als opschaling van de woningbouw, binnenstedelijke verdichting en energie strijden om voorrang, waardoor de natuur en de berging van regenwater in het gedrang komen. Met als gevolg warmere steden en inklinking van de grond. Toch mag de oplossing niet alleen gezocht worden in de stedelijke inrichting, een water- en hitterobuust ontwerp vraagt om een brede visie en diversiteit aan oplossingen. Natuurlijk, extra bomen zijn een waardevolle toevoeging; ze bieden schaduw en door verdamping wordt de lucht gekoeld. Maar ook op gebouwniveau kunnen klimaatadaptieve maatregelen getroffen worden om de temperatuur te reduceren. Deze maatregelen kunnen bovendien een significante bijdrage leveren omdat gebouwen en wegen warmte opslaan en vervolgens ’s nachts afgeven, met nachtelijke temperatuurstijgingen als gevolg.

Wat is klimaatadaptatief ontwerpen en bouwen?
Klimaatadaptie betekent letterlijk ‘aanpassen aan klimaatveranderingen’, met als doel de samenleving minder kwetsbaar te maken voor klimaateffecten. In de architectuur wordt klimaatadaptief ontwerpen vaak gezien als een ruimtelijke opgave. Gekeken wordt naar het klimaatbestendig inrichten van gebieden om wateroverlast, droogte en overstromingen te voorkomen. Maar dat maakt klimaatadaptatie niet het exclusieve domein van de stedenbouwkundige; een stad bestaat namelijk niet uitsluitend uit publiek domein met openbare en private gebouwen. Het overgangsgebied is groot, 40% van het stedelijk oppervlak is in bezit van particulieren. En ook het dak gebruiken als wateropslag draagt bij aan het verkoelen van gebouwen en steden en het opvangen van overvloedige neerslag. Potentieel is er voldoende, het arsenaal daken dat in Amsterdam voor vergroening in aanmerking komt, bestrijkt 2.000 voetbalvelden. Daar liggen veel mogelijkheden voor waterretentie.

Waarde van de architect
Klimaatadaptatie vraagt om ambitie, samenwerking en betrokkenheid. Want al voltrekken klimaatveranderingen zich geleidelijk, dat geldt niet voor de noodzaak om klimaatbestendig te ontwerpen. Nu weersextremen zich steeds vaker manifesteren, wordt de noodzaak om klimaatbestendig te ontwerpen steeds duidelijker. Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de architect, omdat het gebouw en de directe omgeving de schakels vormen van de klimaatadaptieve stad. Vergeleken met andere duurzaamheidsvraagstukken – die zich richten op circulariteit en energieneutraal bouwen – vergt klimaatadaptie minder technische innovaties en meer ontwerpvaardigheden. Het gaat om het creëren van ruimte in een breed perspectief, waarbij architecten en stedenbouwkundigen in elkaars verlengde werken. Alleen dan kunnen zij deze grote opgave het hoofd bieden.

Kansen
Klimaatadaptief ontwerpen biedt kansen om weersextremen op te vangen en hittestress in steden te voorkomen, maar ook om steden leefbaar en aantrekkelijk te maken. Door natuurlijk groen te integreren én water vast te houden, ontstaan nieuwe publieke ruimten die uitnodigen tot recreatie, sporten en ontmoeting. Het bevordert de biodiversiteit en het verlegt de horizon, waardoor een omgeving ontstaat die de gezondheid en de leefkwaliteit ten goede komt.