Ontwerpkeuzes bepalen het wel of niet circulair zijn van een bouwproject

Daarnaast vergt circulair ontwerpen het doorbreken van traditionele rolpatronen. Vanuit de gekozen ambitie is het belangrijk om partijen te verenigen die de ambities onderstrepen en bij kunnen dragen aan de verwezenlijking. Iedere strategie vergt namelijk andere disciplines. Bij gebouwtransformaties is de rol van de sloper essentieel, bij houtbouw een gespecialiseerde aannemer. De regiefunctie die de architect in dit proces inneemt is essentieel en bepalend voor het succes.

Definitie
Het Transitieteam Circulaire Bouweconomie hanteert de volgende definitie voor circulair bouwen: ‘Circulair bouwen betekent het ontwikkelen, gebruiken en hergebruiken van gebouwen, gebieden en infrastructuur, zonder natuurlijke hulpbronnen onnodig uit te putten, de leefomgeving te vervuilen en ecosystemen aan te tasten. Bouwen op een wijze die economisch en ecologisch verantwoord is en bijdraagt aan het welzijn van mens en dier. Hier en daar, nu en later.’ Op welke wijze deze definitie invulling krijgt, is vastgelegd in de Leidraad Circulair ontwerpen van Platform CB23. Zij onderscheidt daarbij zes strategieën:

• Ontwerpen voor preventie: het afzien van producten, elementen, materialen of bouwwerken door verschillende functies slim te combineren of een andere oplossing te leveren.
• Ontwerpen voor reductie van levenscyclusimpact: de impact door circulair materiaalgebruik afwegen door de milieu-impact en milieuprestatie inzichtelijk te maken gedurende de gebruiksfase en aan het einde van de levensduur.
• Ontwerpen voor toekomstbestendigheid: flexibel ontwerpen waardoor het bouwwerk in te toekomst aangepast kan worden aan de toekomstige wensen en eisen.
• Ontwerpen met hergebruikte objecten: het opnieuw en hoogwaardig gebruiken van bouwproducten en -elementen.
• Ontwerpen met secundaire grondstoffen: de inzet van eerder gebruikte grondstoffen en/of reststromen van een ander productsysteem.
• Ontwerpen met hernieuwbare grondstoffen: het gebruik van bouwmaterialen uit hernieuwbare bron. Deze grondstoffen hebben als eigenschap dat ze worden geteeld, natuurlijk aangevuld of natuurlijk gereinigd.
  

Waarde van de architect
Waardecreatie en waardebehoud zijn dé domeinen waarin de architect zich op een natuurlijke manier beweegt en tot verhoudt. Denk aan het toevoegen en behouden van esthetische waarden, maar ook de realisatie een omgeving waarin mensen zich geborgen en gehoord voelen. Een circulair ontwerp voegt aan die essentie een extra dimensies toe. Herkenbaarheid, bewogenheid, dialoog en interactie zijn waarden die besloten liggen in circulaire ontwerpen en waar architecten door hun centrale rol uiting aan geven.

Kansen
Succesvolle circulaire projecten laten zien dat door de vroege betrokkenheid van de architect meerwaarde ontstaat voor de opdrachtgever en de gebruiker. Vooral wanneer die betrokkenheid wordt aangevuld met een open houding en duidelijke strategische keuzes. Meer dan bij andere ontwerpprocessen is het bij circulariteit van belang dat afwegingen en keuzes worden gemaakt. Die kunnen van technische en esthetische aard zijn, maar vergen ook leiderschap en organisatorische innovatie. Met de architect in de rol van verbindend leider.