Als ik naar mijn eigen bureau kijk, dan zie ik dat we continu bezig zijn met tenders. Groot en klein, Europees aanbesteed of onderhands uit ons netwerk. En wat ik ook zie is dat dit ons heel veel tijd en energie kost, met een bedroevend laag resultaat. De kosten van tenders zijn al groot in de 1e ronde. Maar in de 2e rondes wordt pas echt met geld gesmeten!
In de regel worden vijf van de zestig bureaus voor de 2e ronde uitgenodigd. Deze bureaus voelen zich dus al een beetje uitverkoren, als je zover komt voelt het alsof je al een klein beetje hebt gewonnen. High fives worden uitgedeeld.
De vraagstelling
Helaas juichen we dan te vroeg, want in deze fase wordt door architectenbureaus pas echt met geld gesmeten. Laten we samen eens kijken welke vraagstellingen we zoal tegenkomen:
- Een visie. Eigenlijk bedoeld de opdrachtgever hiermee een ontwerp, liefst met een paar mooie beelden of een maquette.
- Een “schets”. De opdrachtgevers die dit vragen denken daarmee de tenderkosten te beperken. Wat ze daarbij vergeten is dat het proces van architectuur draait om het afwegen van diverse complexe belangen, inputs, eisen en randvoorwaarden, en binnen dit geheel te komen tot een functionele en aansprekende oplossing. Is het reëel om te denken dat dit binnen een paar uur kan? Welke geniale architect zet het winnend concept in een paar pennestreken op papier?
- Een visie of schetsontwerp met ingevulde plattegronden en volledige kostenonderbouwing. De opdrachtgever wil graag zeker weten dat het ontwerp klopt, zowel functioneel als budgettair. Dit betekent dat je diverse zaken al heel ver door moet ontwerpen om dit te kunnen onderbouwen en overtuigend te kunnen laten zien.
- Een visie met het nadrukkelijke verbod een ontwerp of beelden te maken. Er zijn echter altijd wel 2 van de 5 deelnemers die dan toch een uitgewerkt ontwerp maken, en in de helft van de gevallen winnen ze daar nog mee ook! Want de visie was bij hen toch duidelijker verbeeld… In een volgend blog schrijf ik graag meer over dit fenomeen.
- Er zijn dus diverse manieren om hetzelfde te vragen: een ontwerp zodat de opdrachtgever wat te kiezen heeft.
De kosten van het tenderontwerp
En wat kost dat dan, zo’n tenderontwerp? Een recente enquete onder architecten leert dat de gemiddelde uitgaven voor een tender met een of andere vorm van ontwerp voor een architect gemiddeld 350 uur (ja je leest het goed, 350 uur!) in beslag neemt. Tegen een uurtarief van 80 euro per uur betekent dit een investering van 350 x 80 = 28.000 euro. Hierbij komt gemiddeld een uitgave aan renders, maquettes en andere expenses van 8.000 euro, dus bij elkaar is dat 36.000 euro per bureau. En er doen er 5 mee, dus dan vertegenwoordigt dit een waarde van 180.000 euro. Als voorbeeld een middelbare school; een opdracht van 400.000 euro. Dit bedrag samen met de investeringen door architectenbureaus in de eerste ronde (ook zo’n 200.000 euro), is de hele opdracht in een keer betaald door de school, én nog een keer door de architectensector.
Een schamele vergoeding
De vergoedingen voor al dit werk in de tenderfase variëren van niks (in 80% van de gevallen) tot een paar duizend euro. Een fractie van de werkelijke kosten. Het voelt een beetje alsof je een brood wilt kopen, maar eerst bij 5 bakkers langsgaat om een kwart van het brood voor te proeven…
En het beeld wordt nog schever nu we zien dat het een duidelijke tendens is om de opdracht voor architecten kleiner te maken, en een groot deel uit te laten voeren door bijvoorbeeld een engineer & construct team. De opdrachtsom halveert, terwijl het ontwerpwerk in de tenderfase gelijk blijft.
Ook leuk?
Natuurlijk is het doen van tenders ook leuk! Veel architecten zien het bedenken van een goed passend architectonisch concept bij een vraag als een van de meest interessante onderdelen van hun werk. Hoe noem je het als je iets doet wat je heel leuk vindt en er vooral veel geld aan besteed? Een dure hobby!
Lees deel 3 van de 3
Roger Tan is associate director bij UNStudio